ادبیات داستانی  آیینه ای موثر برای انتقال مضامین ضد استعماری و منتقدانه نسبت به استعمار مدرن علیه آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بوده است، مرور این ظرفیت در ادبیات ایتالیا از رمان های تخیلی تا کمیک، می تواند برای مترجمین و فعالان نشر در ایرزان مغتنم باشد.

امیلیو سالگاری Emilio Salgari نامی جاودان در ادبیات داستانی ایتالیای قرن نوزده و اوایل قرن بیستم است، او با خلق شخصیت ساندوکان Sandokan در دل چندین رمان ماجراجویی به ظرافت هرچه تمام تر مبارزه و مقاومت علیه اشغلگری و استعمار پیشگی اروپایی خصوصا انگلیسی را به تصویر می کشد. اما او تنها داستان پرداز ایتالیایی نیست که مضمون استعمار و تقابل بین ماجراجویان استعمارگر با سرزمین های شرقی خصوصا هند درون مایه اثر اوست و بی شک با خواندن آثارشان، می توان هم سرگرم شد و هم با واقعیتی بزرگ در دل تاریخ، مواجه گردید. البته قرن نوزده، بهار ادبیات  داستانی انتقادی از روانتیسیسم تا پسا استعماری است و با کمی جسجو می توان میراث مفصلی را یافت لکن معمولا از زبان های ایتالیایی و اسپانیولی و پرتقالی، کمتر ترجمه انجام شده و می شود.

 ماجراهای ساندوکان  اولین بار در سال ۱۸۸۳ منتشر شد. امیلیو سالگاری چندین رمان نوشت که ماجراهای ساندوکان و یانز، دو تا از افسانه‌ای ترین کارهای او را روایت می‌کرد. آنها در ببرهای مومپراسم معرفی شدند و مبارزه علیه هلندی ها و بریتانیایی ها را به تصویر کشیدند. در بسیاری از  فرازهای داستان، آن‌ها با جیمز بروک ، یک ماجراجوی سفیدپوست، که خود را به‌عنوان راجاه ساراواک معرفی می‌کند ،  مبارزه می‌کنند. ساندوکان قهرمان ۱۱ رمان ماجراجویی است. در این مجموعه، Sandokan در سراسر دریای چین جنوبی با کمک استعاره "ببر مالایی " قصه هایی را می سازد که شما را به تقاطع استعمار پیر می رساند. بعدها و پس از جنگ دوم چندین سریال جذاب از این مجموعه رمان ساخته شد که در ایتالیا و حتی اروپا بسیار محبوب شد. در سال های اخیر هم مجددا سریال با تم دزد دریایی ساندوکان تکرار و ساخته شد و بسرعت مورد استقبال قرار گرفت که طبعا کاز ماهیت استعمار گریزانه داستان، کاسته شده بود.

فهرست آثار سالگاری که فقط ۴۸ سال زندگی کرد، جالب توجه است:

• رمز و راز جنگل سیاه ( I Mister della Jungla Nera ، ۱۸۹۵)
• دزدان دریایی مالزی ( I Pirati della Malesia ، ۱۸۹۶)
• ببرهای مومپراسم ( Le Tigri di Mompracem ، ۱۹۰۰)
• دو ببر ( Le due Tigri ، ۱۹۰۴)
• پادشاه دریا ( Il Re del Mare ، ۱۹۰۶)
• تلاش برای تاج و تخت ( Alla conquista di un impero ، ۱۹۰۷)
• ساندوکان برای نجات ( Sandokan alla riscossa ، ۱۹۰۷)
• بازگشت به Mompracem ( La riconquista del Mompracem ، ۱۹۰۸)
• برهمن ( Il Bramino dell'Assam ، ۱۹۱۱)
• امپراتوری فرو می‌ریزد ( La caduta di un impero ، ۱۹۱۱) (منتشر شده پس از مرگ)
• انتقام یانز ( La rivincita di Yanez ، ۱۹۱۳) (منتشر شده پس از مرگ)

این مسیر هنوز متوقف نشده است. گذری بر بازار ادبیات داستانی، رمان، کمیک و ...ایتالیایی نشان می دهد هنوز ادبیات پسااستعماری و نقد امپریالیزم مضمون محبوبی است و ایتالیایی ها هم که سابقه زیادی در مشرب انتقادی دارند چراغ آن را روشن نگه داشته اند، بجاست که فعالان ترجمه ادبیات و نیز نشر در ایران به این ظرفیت توجه بیشتری داشته باشند، برخی از آثار ادبی با این مضمون در سال های اخیر را معرفی می کنیم:

 - رمان I fantasmi dell’Impero که با عنوان انگلیسی (The ghosts of the Empire) یا اشباح امپراتوری شناخته می شود(Sellerio Editore, ۲۰۱۷)

- رمان Que viva el Che Guevara زنده باد چگوارا،    Feltrinelli Editore, ۲۰۲۱

- کمیک رادیو چریکی:آرمان شهر ممکن Guerrilla Radio: the possible utopia)  که Round Robin, ۲۰۱۵ منتشر شده است.

- رمان الدورادو سبز؛  (Green Eldorado)   Nutrimenti, ۲۰۲۲  

- رمان جرونیمو ۱۸۸۶(۱۸۸۶ Geronimo )  که همین سال ۲۰۲۳ منتشر و مورد استقبال ایتالیایی ها قرار گرفت Youcanprint, ۲۰۲۳

-رمان کماندو پنجم (Fifth commando)     Mondadori, ۲۰۱۸    

به هر روی چه ادبیات تخیلی قرن نوزده و چه کمیک استریپ یا پی نمایی های جذاب قرن بیست و یک، می توانند در شناخت ماهیت ضد انسانی و ضد فرهنگی استعمار و جدایی ناپذیری آن از کارنامه غرب مدرن، خصوصا درمیان نوجوانان سودمند باشند، چیزی که ما علیرغم ماهیت ضد استعماری انقلاب اسلامی کمتر بدان توجه داشته ایم.